انجمن ملی حفاظت حریق آمریکا (NFPA) استانداردی را تحت عنوان NFPA 704 تدوین کرد که برای شناسایی خطرات مواد (علی الخصوص مواد شیمیایی) به کار می رود.

در بین کارشناسان ایمنی و بهداشت حرفه ای، این استاندارد به لوزی خطر (Hazard Diamond) مشهور شده است. به نظر می رسد لوزی نجات، شاید اسم مناسب تری برای لوزی خطر می بود!

این لوزی، خود از 4 لوزی دیگر تشکیل شده است که هر کدام دارای رنگ های متفاوتی است و هر کدام از رنگ ها دارای مفهوم خاصی است.

مفهوم رنگ ها در لوزی خطر :

Health Hazardsرنگ آبی خطرات سلامتی را مشخص می کند

Flammability Hazardsرنگ قرمز خطرات مشتعل شوندگی ماده ی شیمیایی را مشخص می کند

Reactivity Hazardsرنگ زرد خطرات واکنش پذیری را مشخص می کند

Specific Hazardsرنگ سفید  خطرات خاص را مشخص می کند

داخل این لوزی های رنگی، اعدادی قرار می گیرد که هر چه این اعداد بزرگتر باشند نشان دهنده ی درجه ی خطر بالاتری است.

پس به یاد داشته باشیم: در لوزی خطر هر چه اعداد بزگتر باشند، سطح خطر نیز بالاتر است.

عدد درجه ی خطر

به طور خلاصه می توانیم بگوییم: لوزی خطر، اطلاعاتی کلی را در مورد خطرات مواد شیمیایی به ما می دهد.

مفهوم اعداد در ترکیب با رنگ ها در لوزی خطر:

HEALTH / سلامت

4 – حداکثر

مواد بسیار سمی که یک یا چند مورد از موارد زیر را داشته باشد ،در قسمت آبی لوزی ، عدد 4 را دریافت می کند:

• در مواجه های بسیار کوتاه سبب مرگ یا آسیب های جدی می شود به طوری که نیاز به درمان سریع پزشکی داشته باشد.
• یک ماده سرطان زا ، جهش زا و یا با قایلیت تاثیر روی جنین انسان که قطعیت آن ثابت شده باشد یا مضنون به ایجاد این موارد در انسان باشد .مثال:  فسفین و هیدروژن سیانید

3 – جدی

مواد سمی که یک یا چند مورد از خصوصیات زیر را داشته باشد ،در قسمت آبی لوزی ، عدد 3 را دریافت می کند:

• در اثر تماس کوتاه مدت با انسان باعث صدمات موقت یا صدمات ماندگار شود به طوری که باید مراقبت فوری پزشکی انجام شود.
• یک ماده ی مضنون به سرطان زایی در حیوانات کوچک یا جهش زا و یا با قابلیت تاثیر روی جنین در حیوانات کوچک. مثال: گاز کلرین

2- متوسط

مواد نسبتا سمی که یک یا هر دو خصوصیات زیر را داشته باشد ، در قسمت آبی لوزی ، عدد 2 را دریافت می کند:

مواجهه با غلظت بالای مواد شیمیایی یا مواجهه ی مداوم با آن باعث ناتوانی (آسیب) و یا صدمات ماندگار شود مگر اینکه درمان پزشکی سریع انجام گردد.

مثال: اتیل اتر

1 – خفیف

مواد با سمیت پایین که یک یا چند خصوصیات زیر را داشته باشد ، در قسمت آبی لوزی ، عدد 1 را دریافت می کند:

ممکن است باعث سوزش و تحریک یا آسیب های ماندگار ضعیف شوند که نیاز به درمان خاصی ندارند.

مثال: استون

0 – کمترین

مواد بی ضرر شناخته شده که خطری برای سلامتی ندارند ،در قسمت آبی لوزی ، عدد 0 را دریافت می کند:

مثال : لانولین

Flammability /   مشتعل شوندگی

4 – حداکثر

موادی که به شدت قابل اشتعال باشند. نقطه اشتعال (Flash Point)  زیر 23C یا 73F داشته باشند.

مثال:پروپان

3 – جدی

مواد قابل اشتعالی که یک یا چند مورد از خصوصیات زیر را داشته باشد :

• به سرعت تبخیر شده و تقریبا در هر شرایط دمایی می تواند آتش بگیرد (مشتعل شود)
• ممکن است با هوا ترکیب منفجر شونده ای تشکیل دهد و یا در هوا بسرعت بسوزند .
• ممکن است به صورت خود بخودی بسوزد و اکسیژن خود را تامین کند
• نقطه اشتعال بین (23C(73F تا (38C(100F داشته باشد.

مثال: بنزین

2 – متوسط

مواد قابل احتراقی که یک یا چند مورد از خصوصیات زیر را داشته باشند:

• باید در معرض دمای بالایی قرار گیرند تا شروع به آتش گرفتن کنند.(حاد)
• باید با دمای یکنواختی گرم شوند تا شروع به آتش گرفتن کنند. (مزمن)
• مواد جامدی که به آسانی بخارات قابل اشتعال تولید می کنند.
• نقطه اشتعال بین (8C(100F) تا (93C(200F داشته باشد.

مثال: سوخت دیزل

1 – خفیف

موادی که تا حدود کمی قابلیت احتراق دارند و یک یا چند مورد از خصوصیات زیر را دارا می باشند:

• برای آتش گرفتن از قبل گرم شوند
• وقتی 5 دقیقه در معرض دمای (15.5C(1500F) قرار گیرند در هوا می سوزند.
• نقطه اشتعال آن ها بالاتز از (93.4C(200F باشد.

مثال : روغن سوبین (Soybean)

0 – کمترین

یک یا چند مورد از خصوصیات زیر را دارا باشد :

• نمی سوزد
• به نقطه شعله زنی نمی رسد
• وقتی 5 دقیقه در معرض دمای (815.5C(1500F قرار گیرند نمی سوزند.

Instability-Reactivity / واکنش پذیری- ناپایداری

4 – حداکثر

ماده ای که یک یا چند مورد از ویژگی های زیر رادارد:

• در دما و فشار معمول می تواند بشدت منفجر یا از هم پاشیده شود .
• می تواند با مواد معمولی یا به طور خود بخود واکنش حرارت زایی خود تسریعی شدید ایجاد نماید.
• در دما و فشار معمول ممکن است به شوک های گرمایی مکانیکی یا موضعی حساس باشد.

مثال: نیتروگلیسرین

3 – جدی

موادی که یک یا چند مورد از خصوصیات زیر را داشته باشند:

• می تواند بترکد یا منفجر شود. ولی نیاز به نیرویِ قویِ به راه اندازی یا گرمایش محدود شده قبل از شروع انفجار دارد .
• با مواد قابل احتراق به راحتی عمل اکسایش را تسریع می بخشد و ممکن است باعث ایجاد شعله ی آتش شود.
• در دمای بالا به شوک های گرمایی و مکانیکی حساس است .
• ب دون نیاز به گرما ممکن است با آب به طور منفجر شونده ای واکنش دهد .

مثال : آمونیوم نیترات

2 – متوسط

موادی که یک یا چند مورد از خصوصیات زیر را داشته باشند:

• به طور معمول غیر پایدار یا به راحتی دچار تغییرات شدید شود ولی منجر به انفجار نشود.
• در دما و فشار معمول ، دچار تغییرات شیمیایی شود که منجر به آزاد شدن انرژی شود.
• به شدت با آب واکنش می دهد .
• ماده ای که وقتی با آب واکنش می دهد، مخلوطی ایجاد می کند که پتانسیل انفجار دارد.

مثال : فسفر ، پتاسیم و سدیم

1 – خفیف

• ماده ای که به طور معمول پایدار باشد ولی در دمای های بالا و فشار بالا می تواند به حالت ناپایدار درآید.

مثال : پروپن

0 – کمترین

• ماده ای که به طور معمول پایدار می باشد و با آب واکنش نمی دهد

مثال: هلیم

نکته: در این ویژگی، بیشتر واکنش با آب در هنگام حریق مدنظر است.

Special Hazards /  خطرات ویژه

در لوزی کوچک سفید رنگ ، ممکن است یکی از علامت های زیر را مشاهده کنید:

W   ماده ای که با آب و به طرز خطرناک و غیر معمول واکنش می دهد. (یعنی بر روی این ماده اگر آب بریزیم و یا آن را بر روی آب بریزیم، ممکن است سبب ایجاد حادثه شویم.)

OXY   ماده ی اکسنده

ACID  یک اسید را نشان می دهد

ALK  یک باز را نشان می دهد

COR  یک ماده خورنده را نشان می دهد

SA  یک گاز خفه کننده ساده (Simple Asphyxiate gas) را نشان می دهد. ( البته این مورد معمولا نوشته نمی شود.)

کاربردهای لوزی خطر

یکی از وظایف اصلی کارشناسان ایمنی و بهداشت حرفه ای این است که کلیه موادی که وارد محل کار آنها می شود (مواد ورودی)، کلیه ی مواد بینابینی و کلیه ی مواد خروجی از محیط کار را شناسایی کنند و خطرات آنها را با برچسب گذاری به دیگران معرفی کنند.

یکی از معمولترین راههای معرفی خطرات استفاده از علایم ایمنی و هشدارهای مناسب (مانند لوزی خطر) می باشد.

یکی از قسمت های برگه ی اطلاعات ایمنی مواد Material Safety Data Sheet(MSDS) لوزی خطر می باشد که اکثر سازمانهای معتبر دنیا در تهیه MSDS مواد شیمیایی خود، لوزی خطر را نیز وارد می نمایند.از MSDS  می توانید برای شناسایی خطرات مواد شیمایی استفاده نمایید.