مقدمه

گندزدایی آب آشامیدنی برای غیر فعال سازی و یا حذف پاتوژن ها، با هدف دستیابی به استانداردهای اولیه ی آب آشامیدنی انجام می شود. گندزدایی بخشی از اهداف اصلی تصفیه آب که تامین آب فاقد ارگانیزم های بیماری زا است را برآورده می سازد. فلوئورزنی به عنوان روشی برای پیشگیری از حفرگی دندان به کار می رود. حساسیت عمومی نسبت به فلوئورزنی و یافته های جدید در مورد فراورده های جانبی گندزدایی هر دو موضوع را به مسائل داغ و بحث انگیز روز تبدیل کرده است.

گند زدایی

قرن هاست که گندزدایی آب آشامیدنی انجام می شود. طی قرن گذشته کلرزنی به عنوان روش قابل قبول گندزدایی در آمده و این فرایند مهم ترین کشف در زمینه ی تصفیه ی آب آشامیدی به شمار می رود. اگرچه، اخیرا نگرانی در مورد فراورده های جانبی گندزدایی تولید شده به وسیله ی کلر، انگیزه ی جدیدی برای تحقیق روی گندزداهای جایگزین ایجاد کرده است. قانون آب آشامیدنی سالم سال 1974 و اصلاحیه ی سال 1986 آن تمایل به تولید آب آشامیدنی سالم و گوارا را بیشتر برانگیخته است. بر این اساس، در این بخش علاوه بر بررسی کلرزنی، در مورد سایر گندزداهای جایگزین مثل کلرآمین ها، ازن، در اکسید کلر، پرمنگنات پتاسیم و تابش فرابنفش نیز بحث می شود. مزایا و معایب هر گندزدا نیز ارائه می گردد.

گندزدایی آب آشامیدنی یک مرحله ی تصفیه ی اختصاصی برای تخریب یا حذف ارگانیزم های بیماری زا است، لذا نباید با استریل کردن که تخریب یا حذف همه ی ارگانیزم های زنده است، اشتباه شود. با وجود این که گندزدایی آب آشامیدنی قرن ها است که انجام می شود، اهمیت این فرایند در تصفیه ی آب آشامیدنی تا قبل از دهه ی 1880 و پیدایش تئوری جرم بیماری ناشناخته مانده بود.

پاتوژن ها(ارگانیزم های بیماری زا) هم در آب های سطحی و هم زیرزمینی وجود دارند. این ارگانیزم ها در شرایط خاص قادرند هفته ها در دمای حدود 21 درجه و ماه ها در دمای پایین تر در منابع آب زنده بمانند. برای تهیه ی آب آشامیدنی سالم، تخریب یا حذف این ارگانیزم ها ضروری است. برخی از باکتری، ویروس ها، تک یاخته ها و ارگانیزم های بزرگ تر وارد شده به بدن توسط مصرف آب آلوده، باعث ایجاد بیماری های خفیف تا کشنده می شوند. گندزداهایی که بیشتر در تصفیه ی آب استفاده می شوند، عوامل اکسید کننده (هالوژن ها، مشتقات هالوژن ها،ازن) و عوامل فیزیکی (تابش فرابنفش UV)  هستند.

در حالی که اثر دقیق عوامل گندردا روی میکروارگانیزم ها به خوبی مشخص نشده است، برخی از عواملی که کارایی گند زدایی را تحت تاثیر قرار می دهند عبارتند از:

• نوع و غلظت میکروارگانیزم مورد نظر
• نوع و غلظت گندزدا
• زمان تماس گندزدا
• کیفیت شیمیایی و دمای آب

توانایی عوامل اکسید کننده با پتانسیل های اکسایش متفاوت، در کشتن یا غیر فعال کردن پاتوژن ها فرق می کند. تا کنون ازن بیشترین پتانسیل اکسایش را بین عوامل اکسید کننده دارد.

اهداف گندزدایی

برای اطمینان از همه ی مقررات قابل کاربرد (هم موجود و هم آینده)، اهداف ویژه ی گندزدایی برای همه ی سیستم های آب رسانی عمومی به صورت زیر است:

• غیرفعال سازی 99.9 درصد کیست های ژیاردیالمبیا و 99.99 درصد ویروس ها
• وارد نکردن سمیت و طعم و بو به آب گندزدایی شده
• کمینه سازی تشکیل فراورده های جانبی نا مطلوب گندزدایی
• دستیابی به حداکثر مقدار آلاینده برای گندزداهای استفاده شده و فراورده های جانبی که می توانند تشکیل شوند.

در صورت طراحی و بهره برداری درست، تصفیه ی متداول که شامل انعقاد، لخته سازی، ته نشینی و صاف سازی است، به همراه گندزدایی می تواند حداقل غیرفعال سازی اجباری ژیاردیالمبلیا و ویروس های روده ای را براورده سازد. سیستم های گندزدایی اصلی که در آن ها از کلر آزاد باقی مانده، ازن و دی اکسید کلر استفاده می شود، می توانند میزان غیرفعال سازی بیشتر از مقادیر فوق برای هر دو ارگانیزم را به دست دهند. اگرچه، وقتی از کلرامین به عنوان گند زدای اصلی استفاده می شود، چنین راندمانی به دست نمی آید. وقتی کلر آزاد و کلرآمین برای گندزدایی استفاده می شود، انجام مطالعات در مقیاس پایلوت برای تعیین وضعیت تشکیل فراورده های جانبی گندزدایی و تبعیت از مقررات مربوطه، لازم است.